ર અને જ્ઞ
શબ્દ સંશોધન – રસેશ દલાલ
૧. | રકિત | રાગ્, આસક્તિ | દિકરી પરત્વે રકિત મા હોય તેમા નવું શું? |
૨ | રખરખ | ચેન ન પડવું | દિકરીનાં ૧૦૩ ડીગ્રી નાં તાવથી તો મા રખરખ થઈ ગઈ |
૩ | રઘલા | જમણ | લગનનાં આગલે દિવસે રઘલા જમવા આખુ ગામ તેડ્યું |
૪ | રચપચ | તરબોળ | વેઢમી ઘી માં રચપચ કરી જાનને જમાડી |
૫ | રજક | દાણો પાણી, ધોબી | રજક હશે ત્યાં સુધી ગામને વહાલું કરીશું નહીતર જ્યાં ભાગ્ય લઈ જશે ત્યાં જઈશું |
૬ | રજતાંચલ | કૈલાશ | શિવની મૂર્તિ રજતાંચલે શોભતી જોઈ પાર્વતી મોહાયા |
૭ | રજા કજા | આધી ઉપાધી | તકદીર બગડે ને રજા કજા વધુ વકરે.. |
૮ | રજાળ | પ્રકાશ | પાછલી સાંજનો ધુમ્મસ ભરેલો રજાળ માર્ગને કઠીન બનાવતો હતો |
૯ | રજિયું | રેતી વાળું રેતદાની | રજિયું ઉંધુ કર્યુ અને દોડ શરુ થઈ |
૧૦ | રજોટી | ઝીણી ધુળ | પવનથી ઉડી આવતી રજોટી વાળી વાળીને બેન કાયમ થાકી જતા |
૧૧ | રજોડીયું | માળીયું, કાતરીયું | પસ્તી હંમેશા બાપુજી રજોડીયામાં મુકાવે અને કહે સમય આવે ખપ લાગશે |
૧૨ | રજોણો | સાધુની પૂંજણી, ઓઘો | નવદીક્ષીત વેવેકસૂરી રજોણો ગુરુ પાસેથી પામી આનંદ મગ્ન બન્યા |
૧૩ | રઝણું | રઝળવાની ટેવ વાળુ | બાપની જેમ તે રઝણું નથી તે તો એક ચીત્તે ભણે છે. |
૧૪ | રઠ્ઠુસ | હલકી જાતનું | ક્યાં અરબીઘોડૉ જાતવંત અને ક્યાં આ રઠ્ઠુસ ખચ્ચર્…૧ |
૧૫ | રઢિયાર | રેઢિયાળ | કાલિંદી રઢિયાર જીવ છે ક્યારેય ઘરમાં તેને ગોઠે નહીં |
૧૬ | રતલ્ | સાઢી આડત્રીસ રુપિયાભાર વજન | રતલનાં ભાવ દસ રુપીયા જાણી તે તો આભો જ થઈ ગયો |
૧૭ | રતિ | સુંદર સ્ત્રી કામદેવની પત્ની | કામદેવને શિવ દ્વારા ભસ્મ થતો જોઇ રતિ રડી પડી |
૧૮ | રતી | વાલ તોલાથી ઓછુ વજન્ | ધર્માદા કાંટે રતીભાર વજન ફેર ન આવે |
૧૯ | રથ્યા | રાજ માર્ગ | ગાંધીમાર્ગ રથ્યા એટલા માટે કે તે એક જ માર્ગ આખા ગામમાંથી નીકળે |
૨૦ | રમલ્ | દાણા ફેંકી ભાવિ જોતો જ્યોતિષ | રમલે દાણા નાખી દુઃખામય ભાવી ભાખ્યું |
૨૧. | રવિ | સુર્ય | રવિઉદય પૂર્વે તે થાય નવી મિથ્યા કદી |
૨૨. | રવી | હિજરીસન નો ત્રીજો મહીનો | રવી પાક હંમેશા ત્રીજે મહીને ફાટે. |
૨૩ | રસદ | લશ્કર માટેનો પાકનો હિસ્સો | અક્બરે દુકાળમાં રસદ રદ કરી |
૨૪ | રસા | પૃથ્વી | રસાતળ થઈ ધરતી કે દયાહીન થયો નૃપ |
૨૫ | રહમણ | સવારનો હળવો તાપ | રહમણમાંતો અર્ધુંખેતર ખેડી નાખતો કિસન |
૨૬ | રળી રાશે | વિના ઝઘડે | રળી રાશે બાપાના કીધા પ્રમાણે ભાંડુરા ઘરે ગયા |
૨૭ | રા.રા. | રાજમાન રાજેશ્રી | જમાઈને કાગળ લખતા બાપુજી હંમેશા રા.રા. લખે |
૨૮ | રાજિ | હાર્ ઓળ ,પંક્તિ | પહેલી રાજિમાં ફુટતો યુવાન જોઈ તે પ્રેમે પડી |
૨૯ | રાજીવ | કમળ જેવી આંખો વાળો | ખુદ તો પંકજ અને નયનો જેના રાજીવ સમ્૩ |
૩૦ | રાજિયો | શોકગીત | મરેલા ધણીને જોઈ ઢોરો પણ જાણે રાજિયો ગાતા જણાયા |
૩૧ | રાણીપ | રાજીખુશીથી | રાણી એ રાણીપથી ગુલાલ વેર્યું |
૩૨ | રાણું | ઓલવવું | દીપક રાણો થાય તે પહેલા શીરો જમવાનુ વ્રત તે દિપ એકાસણું |
૩૩ | રાતજ/રાતમ્ | રોજ રાત્રે અપાતુ ઘરકામ | દિકરાને રાતજ મળે અને વહુને રાતમ પછી વાળુ અને ભગવાનનું નામ |
૩૪ | રાન | જાંઘ/ઉજ્જડ પ્રદેશ્ | ગુજરાતનો દખ્ખણ પ્રદેશ રસાળ પણ ઉત્તર સાવ રાશી અને રાન્ |
૩૫ | રાયતો | રિવાજ | હોળીમાં કામવાળા દેશમાં જાય અને ત્યારે પૈસા લેવાનો રાયતો |
૩૬ | રામી | માળી | દીપિકા પહેલી નજરે તો ખુબ જ રુપાળી પણ રામી અટક જોતા જ તેનુ મન ભાંગી ગયુ |
૩૭ | રાંભુ | ગામડીયો | દેખાય રાંભુ પણ છે જબરો ખેલબાજ્ |
૩૮ | રામણ | (રામાયણ) પીડા, આપદા | સહેજ તેણે ચાળો કર્યો ને આખી પોળે રામાણ કરી નાખી |
૩૯ | રાયલુ/રાયલી | ગોદડું/ગોદડી | સહેજ અડ્યો ને વિભાતો ઉભીથઈ રાયલુ ઝટકારીને ચાલી ગઈ |
૪૦ | રાવતી | ધાતુ કાઢવી | સોની માત્ર રાવતી કાઢે અને કાઢેજ,,, |
૪૧ | રાશિ | બર નક્ષત્રોની રાશિ | વૃષભરાશિને તુલારાશિ સાથે મેલ હોય જ |
૪૨ | રાશી | ખરાબ | ખાવાનું રત્રે બહાર રહી જાય તો બીજે દિવસે રાશી થઈ જાય |
૪૩ | રાસભ | ગધેડો | રાસભ અને વૃષભમાં આભ જમીન નો ફેર. |
૪૪ | રીખણું | ઘુંટણીયા કાઢતું | હજી કૈવલ રીખણું બાળ છે એને અત્યારથી નિશાળે ના મુકો |
૪૫ | રીંગુ | કજીયાળું | માંગે તે બધુ આપ્યા કરે અને કદીક જો ના અપીયે તો બાળક રીંગુ થઈ જાય્ |
૪૬ | રુગ્ણાલય | દવાખાનુ | ક્ષય ઋગ્ણાલય હંમેશા ગામ બહાર જ હોય. |
૪૭ | ઋચિત | ગમતું | બનારસની વહેલી સવારે થતા વેદ પાઠ મનભાવન અને ઋચિત હોય છે |
૪૮ | રૂશનાઈ | શાહી | રૂશનાઈથી લખ્યા પછી ઉપર ભુકી ભભરાવવી પડી છે. |
૪૯ | રુ રુ | હરણ ની એક જાત | રુ રુ ગુજરાતમાં ભાગ્ય્રેજ જોવામળે |
૫૦ | રિપુ | શત્રુ | ષડ રિપુને જે સમજે તે અધ્યાતમ્નો પાયો સમજી ગયો. |
જ્ઞ | |||
૧ | જ્ઞ | જ્ઞાતા, બ્રહ્મા,બુધ્ | બ્રહ્મા સર્વજ્ઞ છે તેથી તેમનો પુત્ર માણસ સર્વજ્ઞ થઈ શકે છે |
૨. | જ્ઞવાર | બુધવાર | મંગળવાર પછી જ્ઞવાર આવે છે |
૩. | જ્ઞષ કેતુ | કામદેવ | જ્ઞષકેતુનાં બાણ કદી ખાલી ના જાય. |
૪. | જ્ઞાનક્રિયાપિભૈદ્રષ્ટફલસાધનતત્પર | પ્રભુનું નામ્ | જ્ઞાનક્રિયાપિભૈદ્રષ્ટફલસાધનતત્પ નમઃ |
૫. | જ્ઞાનદા | ગુરુ | બ્રહ્ન્,પુરોહીત,વિષ્ણુ તે સર્વ જ્ઞાનદા |
૬. | જ્ઞાપક | આચાર્ય, | શિક્ષલ્ને જ્ઞાપક પણ્ કહેવાય્૭ |
૭. | જ્ઞાપન | જણાવવું તે | વિજ્ઞાપન એ જ્ઞાપનનો પ્રકાર છે |
૮ | જ્ઞેય | પરમાતમા | જ્ઞેય વંદના એ પ્રર્થનાનો પ્રકાર છે. |
શબ્દ સંશોધનઃ કાંતીભાઈ કરશાળા
ક્રમ |
શબ્દ |
અર્થ |
શબ્દપ્રયોગ |
1 |
રંગરાગ |
ઉત્સવ, |
દિવાળી હિન્દુ લોકો નો ખૂબ મોટો રંગરાગ છે. |
2 |
રંગરૂપ |
જુવાની, સૌંદર્ય |
રંગરૂપમાં કામ કરવાની સ્ફુર્તિ અનોખી હોય છે. |
3 |
રંગરેલ |
પ્રસન્નતા, |
અયોધ્યામાં રામના જન્મને લીધે આખા ગામમાં રંગરેલ થઈ ગયું |
4 |
રંગરોળ |
અતિઆનંદ |
રવિના પિતાએ તેને બાઈક લઈ દેતા તે રંગરોળ થઈ ગયો. |
5 |
રંજન |
સોનું |
આ મોંઘવારીમાં તો રંજનના ભાવ ખૂબ વધી ગયા છે. |
6 |
રંભ |
લાકડી |
વૃદ્ધ લોકો ટેકો મેળવવા માટે રંભનો ઉપયોગ કરે છે. |
7 |
રંભાફલ |
કેળું |
રંભાફલમાં વધારે પ્રમાણમાં કેલ્શિયમ હોય છે. |
8 |
રક્તબીજ |
માકડ |
લાકડાને રક્તબીજ ફોતરી નાખે છે. |
9 |
રક્તરંગા |
મહેંદી |
લગ્ન પ્રસંગે રક્તરંગાનો રીવાજ હોય છે. |
10 |
રજમો |
જુસ્સો |
જુવાનીમાં કામ કરવાનો રજમો હોય છે. |
11 |
રજવું |
સોભવું |
બગીચામાં ફૂલ ખૂબ જ રજે છે. |
12 |
રત્નવતી |
પૃથ્વી, ભૂમિ |
રત્નવતી નારંગી આકારની છે. |
13 |
રમૂજ |
કટાક્ષ, ટીખળ, રહસ્ય |
અમુક લોકો વાતવાતમાં રમૂજ કરે છે. |
14 |
રળીછળી |
પાયમાલ |
મંદીને કારણે ઘણી મોટી મોટી કંપનીઓ રળીછળી ગઈ. |
15 |
રળો |
નફો |
વેપારીને રળો માપ અનુસાર લેવો જોઈએ. |
16 |
રવંડા |
રસ્તો, માર્ગ, |
અમુક જુવાનીયાઓ રવંડા પર રખળતાં હોય છે. |
17 |
રવઈયો |
રીવાજ |
લગ્ન પ્રસંગે પીઠી ચોળવાનો રવઈઓ હોય છે. |
18 |
રવડવું |
રખળવું, રઝળવું, હેરાન થવું |
ભારે ત્સુનામીને લીધે ઘણાં લોકો રવડવા લાગ્યાં. |
19 |
રવણ |
કાંસુ, |
રવણનાં વાસણમાંથી ભોજન કરવાથી આયુષ્ય વધે છે. |
20 |
રસવટ |
સ્વાદિષ્ટ |
જ્યારે રસવટ ભોજન બન્યું હોય ત્યારે બધાં આંગળીઓ ચાટવા માંડે છે. |
21 |
રસવતા |
રસિકતા |
હીરાધરની શિલ્પકલામાં રસવતા હતી. |
22 |
રહાઈશ |
મુકામ |
દરેક માનવીને રહેવા માટે રહાઈશ હોય છે. |
23 |
રહીશ |
નિવાસી |
ગાંધીજી પોરબંદરના રહીશ હતા. |
24 |
રંગસ્થલ |
નાટકશાળા, નાચઘર |
અમારા ગામમાં રંગસ્થલનું આયોજન થયું છે. |
25 |
રંગહિલિયા |
આનંદનો સતત પ્રવાહ |
પહેલો નંબર આવતા અનિકેતના રંગહિલિયા થઈ ગયા. |
26 |
રંગાગા |
ફટકડી |
પાણીને શુદ્ધ કરવા રંગાગા વાપરવામાંઆવે છે. |
27 |
રંગીભગી |
મનમોજી |
રંગીભંગી વ્યક્તિ પોતાની જ મનમાની કરે છે. |
28 |
રંઘસ |
વેગ |
રેલગાડીનો રંઘસ વધારે હોય છે. |
29 |
રંજનકેશી |
ગળીનો છોડ, |
રંજનકેશી ખૂબ ઓછા વિસ્તારમાં જ થાય છે. |
30 |
રંજનાલય |
મોજશોખ કરવા માટે બાંધેલ સમાન |
શ્રીમંત લોકો આનંદ કરવા માટે રંજનાલાય બનાવે છે. |
31 |
રંજની |
આનંદ આપનારી, હળદર |
પનડીનું ઝાડ કે જેમાં ઝીણાં ઝીણાં રંજ જેવાં રૂછાંળાં ડૂંડાં જામે છે માટે તેને રંજની કહે છે. |
32 |
રખનો |
શક, ખતરો |
ચોરીના ગુનામાં પોલિસને કાળુંભાઈ પર રખનો હતો. |
33 |
રખપંચમી |
ઋષિ પંચમી |
રખપંચમીને દિવસે ઋષિનું પૂજન કરાય છે |
34 |
રખપત |
આબરૂ જાળવવી તે |
અર્વાચીન યુગમાં રખપત જાળવવી ખૂબ મુશ્કેલ બની ગઈ છે. |
35 |
રખરખાવટ |
શરમ |
મુર્ખ વ્યક્તિને રખરખાવટ હોતી નથી. |
36 |
રખવાઈ |
સંભાળ રાખવાનો બદલો |
મોટી બિલ્ડીંગોમાં રખવાઈ હોય છે. |
37 |
રજતપુંજ |
રૂપાનો ઢગલો, |
અમીર લોકો પાસે રજતપુંજ હોય છે. |
38 |
રજન |
કેસર |
રજન ને દૂધમાં નાખી પી શકાય છે. |
39 |
રજનિ |
માતા |
બાળક જ્યારે જન્મે છે ત્યારે તેની પાસે જ તેની રજનિ હોય છે. |
40 |
રચળી |
કરચલી |
વૃદ્ધ લોકોને શરીર પર રચળી પડી જાય છે. |
41 |
રચ્છી |
ફૂગી |
ઉનાળામાં નહિ નાહવાથી મેલ સુકાઇ જઇ ધોળા ડાઘા શરીર ઉપર પડી રહે છે તે રચ્છી હોય છે. |
42 |
રજસ્વલી |
ભેંસ |
રજસ્વલી ઉનાળામાં પાણીમાં રહેવાનું વધારે પસંદ કરે છે. |
43 |
રજાક |
પરમાત્મા |
આપણને જ્યારે કોઈ પણ મુશ્કેલી પડે છે ત્યારે આપણે રજાકને યાદ કરીએ છીએ. |
44 |
રબડ |
માથાકુટ, થાક |
મુર્ખાઓ સાથે રબડ કરવાથી સમય બરબાદ થાય છે. |
45 |
રબિંગ |
પ્રતિકૃતિ, નકલ |
એકમની રબિંગ સહેલાઈથી બનાવી શકાય તેવી હોવી જોઈએ. |
46 |
રમતિ |
કાગડો, |
રમતિએ શનિદેવનું વાહન છે. |
47 |
રમતિ |
સ્વર્ગ |
રમતિના રાજા ઈન્દ્રદેવ છે. |
48 |
રળ |
કમાણી |
ફુગાવાનો દર ઘટવાથી રળ વધારે થાય છે. |
49 |
રહોંચો |
મૂર્ખ |
રહોંચાઓ સાથે માથાકુટ ન કરાય. |
50 |
રાખુપંચમી, |
નાગપંચમી |
રાખુપંચમીને દિવસે નાગની પૂજા કરવામાં આવે છે. |
51 |
રાજરીતિ |
પિત્તળ |
પ્રાચીન સમયમાં રાજરીતિના વાસણોનો ઉપયોગ થતો હતો. |
52 |
રાતબ |
નિવૃત્તિ વેતન પેન્સન, લવાજમ |
અમુક સરકારી નોકરીઓમાં વ્યક્તિની ઉંમર 55 વર્ષથી વધુ થઈ જાય ત્યારે તે નિવૃત થઈ જાય છે અને તેને ઘર બેઠા પૈસા મળે છે તેને રાતબ કહે છે. |
53 |
રાતાંબા |
કોકમ |
રાતાંબાની ચટણી ભજીયા સાથે ખાવાથી ખૂબ સરસ લાગે છે. |
54 |
રાહનુમા |
ભોમિયો |
અજાણ્યા સ્થળે રાહનુમાથી સ્થળની માહિતિ મેળવી શકાય છે. |
55 |
રાહમાર |
લૂંટારો |
વાલિયો રાહમાર વાલ્મિકી ઋષિ થઈ ગયો. |